NIEUWSBERICHT

Marnix Alink - 'Over juristen in de grey zone'

De vereniging JuristenRijk heeft mij, Marnix Alink, als Directeur Juridische Zaken bij het ministerie van Defensie, gevraagd een bijdrage te leveren aan deze nieuwsbrief.

“Wij lijken in Nederland in vrede te leven, maar in feite is dat niet meer zo. Helaas bevinden we ons in de zogenoemde “grijze zone”. Er is geen oorlog, maar ook geen vrede.”

Deze woorden sprak de minister van Defensie op 5 september jl. bij de presentatie van de Defensienota 2024: Sterk, slim, samen. Er is oorlog op het Europese continent en onrust in de wereld. Dit maakt dat rekening moet worden gehouden met een scenario dat tot voor kort ondenkbaar leek, dat Nederland ongewild betrokken raakt bij een grootschalig conflict. De krijgsmacht is zich om die reden aan het versterken, met onder andere materieel en menskracht. Dat de tank terugkomt naar Nederland zal niemand zijn ontgaan. In afschrikking ligt de verdediging, juist ter voorkoming van oorlog. In de “grey zone” tussen vrede en oorlog ligt ook een belangrijke taak voor juristen.

Waar voorheen de focus lag op de hoofdtaken 2 (bevorderen van de internationale rechtsorde) en 3 (militaire bijstand aan civiele autoriteiten) richt Defensie zich de komende jaren primair op hoofdtaak 1: de bescherming van het eigen grondgebied en dat van de bondgenoten.

De prioriteit op hoofdtaak 1 geeft een nieuwe koers en dynamiek binnen de defensieorganisatie. Ook bij de directie Juridische Zaken (DJZ). Het besef dat Nederland bij een grootschalig conflict betrokken kan raken vraagt om een andere mindset bij medewerkers, militairen en burgers. Een warrior-mindset, om in militaire termen te spreken. Dit vertaalt zich naar het dagelijkse werk en vraagt om het gesprek met medewerkers over wat betekent het voor ons, voor jou? Niet alleen in het werk, maar ook in het persoonlijke leven.

Elk onderdeel van Defensie stelt zich op dit moment de vraag wat er concreet te doen staat in de voorbereiding op hoofdtaak 1 en welke taken er liggen in het geval een hoofdtaak 1 scenario zich ontvouwt. Dit gaat bij DJZ bijvoorbeeld om het belang van het borgen van verantwoording over geweldgebruik in oorlogstijd en voldoende kennis over de toepassing van het humanitair oorlogsrecht bij de operationele eenheden. Maar ook heel concreet om de vraag hoe we de achtervang organiseren voor collega’s die naast jurist ook reservist zijn en in geval van een conflict mogelijk voor militaire taken worden ingezet.

In het kader van hoofdtaak 1 moet de krijgsmacht zich kunnen gereedstellen, door te oefenen en te trainen. Voldoende juridische ruimte is daarbij randvoorwaardelijk. Wet- en regelgeving is vooral voor vredestijd ingericht. Een belangrijke opgave voor de juristen bij Defensie is om in samenspraak met de operationele commando’s en beleid te zorgen dat regels voldoende zijn toegesneden op de huidige situatie van de “grey zone”. Wetgeving, waaronder een voorstel voor een Wet op de Gereedstelling, is daartoe in voorbereiding. Daar waar wetgeving lange tijd rustig bezit was bij Defensie is het nu volop in beweging.

De voorbereiding van die wetgeving, het versterken van de krijgsmacht en de weerbaarheid van de samenleving, vragen ook iets van andere departementen. Het vraagt iets van ons allemaal.

Het is een boeiende en betekenisvolle tijd voor juristen bij Defensie. Om bij te dragen aan het beschermen van wat ons dierbaar is.